माझे Quarantine …..

या वर्षाची सुरुवात माझ्यासाठी अतिशय चांगली झाली. जानेवारीच्या शेवटच्या आठवड्यात जर्मनीमधून मला मारबुर्ग विद्यापीठात होणाऱ्या एका जर्मन भाषेच्या शिक्षकांच्या कॉन्फरन्सकरता  शिष्यवृत्ती मिळाल्याचं पत्र आलं. सहजासहजी काहीच झालं नव्हतं, बरेच कष्ट केले होते मी यासाठी. माझ्या विषयाचा पेपर लिहिणे, Recommendation letter मिळवणे, तिथल्या लोकांशी मेलवरून संपर्कात असणे, आवश्यक कागदपत्रं पाठवणे. फार अपेक्षा ठेवल्या नव्हत्या कारण जर्मन लोकांचे विशिष्ट नियम असतात, त्यात ते कसलीही ढिलाई करत नाहीत. (हम्म!) पण अखेरीस शिष्यवृत्ती मिळाली. या गोष्टीचा खूप आनंद झाला. भारतातून ही शिष्यवृत्ती मिळवणारी मी एकटीच होते.

फेब्रुवारीमध्ये तयारीला सुरुवात केली. व्हिसा, इन्शुरन्स, झाला, तिकीट बुक केलं. सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे राहण्याची सोय. कॉन्फरन्स जरी मारबुर्गमध्ये होणार असली तरी नंतर मी थोडी फिरणार होते. बऱ्याच वर्षांनी परत तेच ‘सिंगल लाईफ’ एन्जॉय करणार होते. जर्मनीत असलेल्या माझ्या काही विद्यार्थ्यांना मी जेव्हा माझ्या येण्याबद्दल कळवलं, तेव्हा तुम्हाला आश्चर्य वाटेल, पण मला  नऊ ठिकाणांहून मेसेज आले, की मॅsssम!!, तुम्ही जर्मनीला येताय?? मग काही झालं तरी माझ्याकडे यायचंच आहे.” बर्लिन, म्युनिक, कलोन, फ्रँकफूर्टमधून एलेना (ती आता मोठी झालीये!) अश्या जर्मनीतल्या प्रत्येक कोपऱ्यातून मला आमंत्रणं आली. खूप भरून आलं. शिक्षकी पेशा स्वीकारून मला आता वीस वर्षं होतील. या कालावधीत माझे अनेक विद्यार्थी जर्मनीला गेले आहेत. काही तिथे शिकले, काही सेटल झाले, काही परत आले, काही संपर्कात राहिले, काहींशी तितकासा संपर्क राहिला नाही.  मी येणार म्हणल्यावर त्यांना सगळ्यांना उत्साहाचं उधाण आलं. एका विद्यार्थिनीने तर फोन करून, माझ्या तारखा विचारून, “मॅम, आता सगळं माझ्यावर सोडा” म्हणत दुसऱ्या दिवशी चक्क माझ्या प्रवासाची सगळी itinerary मला मेल केली. मी कुठून कुठे जायचं, राहायचं कुठे, काय पहायचं, प्रवास स्वस्तात मस्त कसा करता येईल अशी सगळी माहिती पाठवली.

माझ्या सगळ्यात पहिल्या बॅचचा विद्यार्थी कमलेश, जर्मनीमध्ये एका जर्मन मुलीशी लग्न करून तिथेच सेटल झाला आहे. मी येणार असं समजल्यावर त्याने ताबडतोब त्या दोन दिवसांची सुट्टी टाकली आणि “मॅम, तुम्ही फक्त या, बाकी सर्व मी पहातो, तुम्ही कधीही न पाहिलेली जर्मनी तुम्हाला दाखवतो, तेवढं येताना किलोभर बाकरवडी आणि आंबा बर्फी आणायचं बघा!” असा मेसेज केला. शिक्षकी पेशा आपल्याला काय देतो, असा प्रश्न अनेकदा मला पडतो. तर तो हे प्रेम देतो. आपले विद्यार्थी जगाच्या कोपऱ्यात कुठेही असोत, ते आपल्याला कायम लक्षात ठेवतात, त्यांच्या मनात आपल्यासाठी एक वेगळं स्थान कायम असतं असं माझा अनुभव सांगतो.

माझी Itinerary तयार झाली. मी फ्रँकफूर्ट, मारबुर्ग, हायडेलबर्ग, ट्यूबिंगेन, स्टूटगार्ट, परत फ्रँकफूर्ट असा प्रवास करणार होते. कॉन्फरन्स होती २६,२७,२८ मार्च आणि जर्मनीला जायचं तिकीट होतं २५ चं, म्हणजे उद्याचं! करोना फ्लूच्या बातम्या फेब्रुवारीमध्ये बातम्या यायला लागल्या होत्या तरी १ मार्चपर्यंत सर्व काही ठीक होईल असं वाटत होतं. आपण जाऊ शकू हा विश्वास होता. ब्रह्मेंबद्दल मी आधी म्हणलं तसं,(ते फार सावध असतात असल्या बाबतींतमध्ये) त्यांनी माझ्या मनाची तयारी करायला सुरुवात केली, की हा प्रवास आताच्या घटकेला अजिबात योग्य नाही. पण बायकोच्या आनंदावर विरजण घालून तिच्या आयुष्यभराच्या टीकेचा धनी कोण होणार? त्यामुळे आडून आडून मी जाणं कॅन्सल करावं असं सुचवत होते, पण निर्णय माझा असणार होता.

जर्मनीतले लोक अगदी ८ मार्चपर्यंत “इथे सगळं सुरळीत सुरू आहे” असंच सांगत होते. मारबुर्ग विद्यापीठाच्या साईटवर देखील “कॉन्फरन्स होणार आहे, यायचं की नाही ते तुम्ही ठरवा” असंच येत होतं. इथे फेसबूकवर काही Indians in Germany सारखे उपयुक्त ग्रुप्स आहेत, तिथे बरेच अपडेट येत असतात. मी तिथेही रोज लक्ष ठेऊन होते. एक दोन अपवाद वगळता सगळं नीट सुरू आहे असेच अपडेट्स येत होते.

१२ मार्च नंतर मात्र सगळंच गडबडलं. इटलीत हाहाकाराची सुरुवात झाली, अक्षरशः अंदाधुंदी माजल्यासारखं झालं. मी आयुष्यात पहिल्यांदाच अशी स्थिती अनुभवली की संपूर्ण जगात, कोणालाच, कसलाच, काहीच आणि कशाचाच अंदाज नाहीये.  Pandemic काय असतं, त्याचा किती प्रभाव पडतो, तो किती वेगाने पसरतो, quarantine का करावं लागतं, Isolation का महत्त्वाचं आहे हे मला माझ्या आधीच्या स्वाइन फ्लूच्या अनुभवावरून चांगलं माहित होतं. मला परत त्या गर्तेत मुळीच जायचं नव्हतं. बरं, एकदा का परदेशी गेलात, त्यांच्या भूमीवर पाय ठेवलात, की त्या देशाच्या सर्व नियमांचं पालन तुम्हाला करावंच लागतं. जर्मनीत गेले आणि काही कारणाने अडकले तर काय परिस्थिती ओढवली असती ही कल्पनाच करवत नाही. त्यात व्हिसा फक्त १३ एप्रिलपर्यंतचा मिळाला होता/आहे. तिथल्या संचारबंदीत अडकून व्हिसा संपला तर फक्त देवच वाली राहिला असता. इथे घरच्यांना काय टेन्शन आलं असतं हे अजून वेगळंच. करोनाबद्दल आपण जे काही आपण आत्तापर्यंत वाचलं आहे, त्यात तो प्रकर्षाने वृद्ध व्यक्तींना होतो आहे हेच अधोरेखित होतंय आणि माझ्या घरी सत्तरीच्या पुढच्या दोन व्यक्ती आहेत हे मला अजिबात विसरून चालणार नव्हतं. आणि सध्याचा हा प्रसंगच असा आहे की आपण फक्त वैयक्तिक नाही, तर सामाजिक जबाबदारी घ्यायला हवी आहे. मी शांतपणे तिकीट कॅन्सल करण्याचा निर्णय घेतला. Do you want to cancel your flight? च्या प्रश्नाला yes चं बटण दाबताना किती यातना झाल्या ते मलाच माहीत! पण जगभरात ज्या प्रमाणात सगळ्याच गोष्टींचं जे नुकसान होतंय, त्यापुढे माझं वैयक्तिक नुकसान काहीच नाहीये!

सध्या जर्मनीतल्या एकेकाचे अनुभव ऐकते आहे, कोण एके ठिकाणी अडकून पडलंय, कोण  फक्त घरात राहतंय, तर कोणी करोनासुट्ट्यांची मजा लूटतंय!(अगदी आपल्यासारखं!) जे जर्मन्स त्यांच्या शिस्तीकरता, स्वच्छतेकरता इतके नावाजले जातात, त्यांना यावेळी मात्र प्रसंगावधानता राखता आली नाही! एक गोष्ट सत्य आहे, या अश्या संकटात आपण आपल्या देशात, आपल्या घरी आहोत ही भावना खूप सुरक्षितता देणारी आहे. मागच्या आठवड्यात माझ्या एका मैत्रिणीने ऍमस्टरडॅम दिल्ली असा प्रवास केला. दिल्लीत फ्लाईट उतरवायला नकार दिला गेला आणि फ्लाईट उलट ऍमस्टरडॅमला न्यावे लागले. कल्पना करा, घराच्या जवळ आलोय आणि परत जावं लागतंय. मुळात विमान उडूच का दिले हा प्रश्न आहेच. पण सध्याची परिस्थितीच भयंकर अंदाधुंदीची आहे. मैत्रिणीचा व्हिसा चार दिवसांपूर्वी संपलाय. ती आता अनिश्चित काळाकरता परदेशात अडकून राहिली आहे. या पार्श्वभूमीवर आपण किती सुरक्षित आहोत ही भावना सतत मनात येते, दिलासा देते.

मला परत ही शिष्यवृत्ती मिळेल की नाही माहीत नाही. त्याचं फारसं अप्रूप आता नाही. Lufthansa नी एका सेकंदात तिकीट कॅन्सल केलं पण रिफंडबद्दल अजून एक शब्द नाही, त्यांच्या सगळ्या हेल्पलाईन डेड आहेत. बुकिंग डॉट कॉम वर एक दोन हॉस्टेलसचं फ्री कॅन्सलेशन असणारं बुकिंग होतं, त्यामुळे ते लगेच करता आलं. जे होतं ते चांगल्यासाठीच हे मात्र शंभर टक्के सत्य! कारण माझ्याबाबतीत आता पूर्वानुभवामुळे असं झालंय की व्हायरस से डर नहीं लागता साहब, लेकिन quarantine होनेसे जरूर लागता है! त्यामुळे मित्रांनो, सध्याच्या परिस्थितीत आपण आपल्या देशात आहोत, आपल्या घरी आहोत, आपल्या आप्तेष्टांबरोबर आहोत हेच जगातलं सर्वात मोठं सुख आहे हे लक्षात ठेवूया आणि या संकटाचा सामना करूयात. उद्याचा गुढी पाडवा हाच विचार करून घरी असण्याचा, सुरक्षित असण्याचा सण म्हणून साजरा करूयात!